I MINORI IN SITUAZIONI DI
HANDICAP
REALTÀ E PROSPETTIVE
Convegno Italo-Albanese
Takim Italo-Shqiptar
26-27 novembre 1999
Scutari - Tirana


FËMIJET NE G JENDJEN
E HANDIKAPIT
REALITET DHE PRESPEKTIVA
Convegno Italo-Albanese
Takim Italo-Shqiptar
26-27 novembre 1999
Scutari - Tirana

http://associazioni.comune.firenze.it/alba/documenti.htm________________________________________________


Prevenzione e riabilitazione
Parandalim dhe rehabilitim
venerdì 26 novembre 1999 - Scutari
E Premte 26 Nëntor 1999 - Shkodër


Don Carlo Zaccaro
Opera della Divina Provvidenza “Madonnina del Grappa” - Firenze


Një filozof i njohur i të drejtës Giuseppe Capograssi, rreth gjysmës së këtij shekulli
përshkruante si detyrë urgjente e të gjithë njerëzve me një vullnet të mirë, përgjiogjen ndaj
nevojave thelbësore që përkohësisht zënë vend në zemrën e njeriut të të gjithë kohrave, e
kështu theksonte: Nevojën e barazisë, nevojën e miqësisë, nevojën e shpresës.
Kur në 1992-in Opera u vendos në Shkodër të cilën do ta përkufizoja si kryeqyteti i
humanizmit shqiptar-paralajmëroi që ky ishte misioni i saj në fushën e varfër të të paaftëveishte
muaji shkurt-si një hapësirë në të cilën reflektohej një të ftohtë bore dimëror. Kuptuam,
edhe falë zjarrit gjallërues të Motrave “Misionere të Bamirësisë të Nënë Terezës”, që nën
shtresën e trashë të atij të ftohti dëbore ekzistonte një jetë në pritje për të mbjellë farën e
mirë të të drejtave të njeriut, një pjesë e vogël ë pafundësisë, cilido qoftë kushti i tij
ekzistencial. Barazia ndërmjet njerëzve nuk vjen si rezultat e kulturës apo aftësisë por nga
fakti misterioz dhe hyjnor i krijimit.
Edhe pse njeriu është bashkëkrijues dhe protagonist i zhvillimit të krijimit -në duart
vepruese të njeriut është besuar tek universi-ne jemi bashkëpërgjegjës e mbrojtës të vëllezërve
tanë. Duhet të përgënjeshtrojmë fjalët e thëna nga Caino “duhet të jem unë mbrojtësi i vëllait
tim?” (Genesi), e ti zëvendësojmë me ato më të përshtatshme për kushtet njerëzore, të
përhapura nëpërmjet dëshmisë së mësimit të një prifti të ri fiorentin “I care” (“ka rëndësi
për mua”).
Hapet kështu një horizont i madh pune me qëllim rekuperimin e fuqishëm të krijesave
me disavantazhe në shoqëri, për ti dhënë atyre shpresën e përfshirjes, edhe të mbrojtur, në
jetën shoqërore. Shkodra për vetë këtë traditë njerëzore që ka në Universitetin e themeluar
mbi bazën e fortë të shkencave njerëzore, vendi gjeometrik për një funksion katalizator
studimesh e kërkimesh-e mund të mendohet për katedra konvencionuese- duhet të pranohet
me një bashkëpunim të çdo lloji, edhe me detyrën demonstruese që mënyrat e handikap-it
arrijnë efikasitetin e tyre kur janë të mbështetura, përveç se nga një profesionalitet i ashpër,
edhe nga një kuptim i ngrohtë njerëzor. Por vetëm një “filia” (miqësi) e sinqertë inspiron dhe
promovon që është gjithnjë më e rëndësishme ajo që merr sesa ajo që jep.
Themeluesi i françeskanizmit, vëllau i urtë i Assisit na jep një mesazh me të cilin do të
doja të përshëndesja përzemërsisht autoritetet civile dhe fetare këtu prezente, si dhe fillimin
e këtyre punëve të cilat kanë një përqëndrim të disa viteve pune dhe kërkimi, “Fillojmë sot o
vëllezër të bëjmë mirë, sepse asgjë nuk kemi bërë deri sot”.
Faleminderit



Introduzione
Don Carlo Zaccaro
Opera della Divina Provvidenza “Madonnina del Grappa” - Firenze

Un eminente filosofo del diritto, Giuseppe Capograssi, intorno alla metà del nostro secolo
descriveva come compito urgente di tutti gli uomini di buona volontà (che amano cioè
Iddio) il rispondere ai bisogni fondamentali che hanno permanente dimora nel cuore dell’uomo
di tutti i tempi e che così enunciava: il bisogno di uguaglianza, il bisogno di amicizia,
il bisogno di speranza.
Quando nel 1992 l’Opera è approdata a Scutari - che vorrei definire come la capitale
dell’umanesimo albanese - avvertì che questa era la sua missione nel vasto campo dei disabili
presentatosi - si era nel mese di febbraio - come uno spazio in cui si rifletteva il freddo nevoso
dell’inverno. Capimmo grazie anche al fuoco vivificatore delle Sorelle ”Missionarie della
Carità” di Madre Teresa, che sotto l’imponente strato di freddo nevoso c’era una vita, in attesa
di veder germinare il grano buono dei diritti della persona umana, piccola porzione de1l’infinito,
qualsiasi possa essere la sua condizione esistenziale. L’uguaglianza tra le persone non avviene
per censo, cultura, fisicità, ma per il misterioso e divino fatto della creazione.
Poiché l’uomo è concreatore e protagonista dello sviluppo della. creazione - alle operose
mani dell’uomo è affidato l’universo - noi siamo corresponsabili e custodi dei nostri fratelli.
Dobbiamo smentire le parole del fratricida Caino “sono forse io custode di mio fratello?”
(Genesi) e sostituirle con quelle, assai più attinenti alla condizione umana, diffuse attraverso
l’insegnamento e la testimonianza di un giovane prete fiorentino “I care” (”mi importa”).
Si apre così un ampio orizzonte di lavoro in tema del vigoroso recupero delle creature
svantaggiate per dar loro la speranza di un inserimento, sia pure protetto, nel tessuto della
vita sociale. Scutari per questa sua tradizione umanistica che ha nell’Università fondata sul
forte ceppo delle scienze umane il luogo geometrico per una funzione catalizzatrice di studi
e di ricerche - e si potrebbe pensare a cattedre convenzionate - dovrebbe assumersi con una
corale collaborazione di ogni ceto il compito dimostrativo che l’approccio all’handicap raggiunge
la sua massima efficacia quando è sostenuto, oltre che da una severa professionalità,
anche da una calda comprensione umana. Ma solo una ben intesa “filia” (amicizia) la può
ispirare e promuovere nella certezza esperienziale che è sempre più quello che si riceve di
quello che si dona.
Il fondatore del francescanesimo, l’umile fraticello di Assisi alla cui sequela si mosse il
glorioso S. Antonio, ci lascia un eloquente messaggio con il quale vorrei dare, con il saluto
cordialissimo e distinto alle autorità civili e religiose presenti, l’augurale inizio a questi
lavori che pur hanno un’incubazione di anni di lavoro e di ricerca: “incominciamo oggi, o
fratelli, a fare il bene, ché nulla fin qui abbiamo fatto”.
Grazie.




________________________________________________


Mbrotja e femijeve te paafte
Aspekte teknike e politike

E Shtune 27 Nëntor 1999 - TIRANA

Hyrje
Don Carlo Zaccaro
Opera della Divina Provvidenza “Madonnina del Grappa” - Firenze

Tema e këtij Takimi, pas ditës së studimit të zhvilluar në Shkodër, impononte edhe vizitën
në Tiranë: Pse? Sepse nëse Shkodra prezantohet si kryeqyteti i humanizmit shqiptar pa i
mohuar asgjë qyteteve të tjera të lavdishme, gurë të gjallë të një shekulli, histori dramatike
dhe plot vuajtje, është e pamohueshme që Tirana të prezantohet si kryeqyteti i të Drejtës ku
në ofiçinën legjislativë që është Parlamenti, i jepet formë ligjeve, kodifikohen të gjitha istancat
që qëndrojnë rreth mangësive të lirisë dhhe të dinjitetit të bjeriut i cili mbetet qendra, shkaku
dhe qëllimi i të drejtës së çdo Urdhri Juridik. Vetë njohuria juridike e latinëve kishte dënuar
që “e drejta është e themeluar për njeriun”.
Por aty qëndron një aspekt i mëtejshëm ndoshta dhe më i habitshëm. Duke trajtuar
disiplinën e handikap-it, urdhri juridik nuk mund të mos influencohet nga veçantitë e subjektit
ekstremisht të varfër, të pambrojtur e pa zë, ndodhta akoma më i dobët se skllevërit, që
romakët e quanin “instrumente vocalia” (“instrumenta të paisur me zë”), nga njohja dhe
ndjeshmëria e plotë, e bollshme dhe bujare e dinjitetit të tij personal.
Në kontakt direkt, qoftë ky edhe i pranuar nga norma juridike, pushteti e humb arrogancën
dhe autoritetin, nxitet që të kuptojë detyrën e tij e cila është shërbim bamirësie i dedikuar
rritjes dhe zhvillimit cilësor të njeriut, për të festuar pasurinë e jetës së njeriut. Është një
përkufizim i bukur i De monarchia e Dantes që po e citoj: “e drejta dhe raporti personal dhe
real i një njeriu ndaj tjetrit, nëse është i shëndoshë shpëton shoqërinë, nëse është i korruptuar
e korrupton atë”, e vlen akoma dhe sot paralajmërimi ciceronian “Jemi shërbëtorë të ligjeve,
ja pse mund të jemi të lirë”.
Nëse Cartesio kishte inauguruar moshën moderne me thënien e tij: “mendoj, pra ekzistoj”,
Dante na lidh me fillimin e mijëvjeçarit të tretë duke vazhduar-dhe është një ftesë për të
gjithë njerëzit e të gjitha besimeve fetare-me pohimin e Karl Barth që e sjell mbrapsht thënien
carteziane: “mua më mendojnë, pra ekzistoj”, sigurisht më e afërt dhe më profetike për
mijëvjeçarin e tretë. Aty ku do të verifikohet që qytetërimi është ndërtuar mbi të gjitha mbi
të drejtën, mbi sigurinë e saj-jo mbi thënien: “çfarë i pëlqen princit ka forcë ligji”-por që ka
si forcë dashurinë.
Bëhet aktual pohimi i një juristi të madh, Francesco Carnelutti, që në fund të jetës,
përfundoi eksperiencën e tij me thënien: “gjithnjë më pak ligje, gjithnjë më shumë dashuri”.
Le të jetë edhe ky takim një gur i gjallë për ndërtimin e një qytetërimi të dashurisë.
Faleminderit




La tutela dei minori disabili
Aspetti tecnici e politici

Sabato 27 novembre 1999 - Tirana

Introduzione
Don Carlo Zaccaro
Opera della Divina Provvidenza “Madonnina del Grappa” - Firenze

Il tema di questo Convegno, dopo la giornata di studio svoltasi a Scutari, imponeva anche
l’odierna visita a Tirana. Perché?
Se Scutari può presentarsi come la capitale dell’umanesimo albanese senza nulla sottrarre
alle altre gloriose città, pietre vive di una secolare, travagliatissima, drammatica storia, è
innegabile che Tirana si presenti come la capitale del Diritto, dove, cioè, nell’officina legislativa
che è il Parlamento si dà forma di legge, si codificano, per così dire, tutte le istanze
che ruotano intorno alle esigenze di libertà e di dignità della persona umana che rimane il
centro, la causa e lo scopo del Diritto e di ogni ordinamento giuridico. Già la sapienza giuridica
dei latini aveva sentenziato che “hominum causa jus constitutum” (“il Diritto è costituito
per l’uomo”).
Ma vi è un ulteriore aspetto forse anche più rilevante. Trattando la disciplina dell’handicap,
poiché è l’oggetto che specifica l’attività oltre che dare forma al corpo delle istanze
provenienti dall’oggetto “handicap”, l’ordinamento giuridico non può non rimanere influenzato
dalle singolarità del soggetto estremamente povero, indifeso e senza voce, forse ancora
più debole degli schiavi che i romani chiamavano “instrumenta vocalia” (“strumenti forniti
di voce”) e rendersi sensibile ad un riconoscimento pieno, abbondante e generoso della sua
personale altissima dignità.
A contatto diretto, sia pure mediato dalla norma, il potere perde la sua arroganza e l’autorità
è più facilmente indotta a comprendere il suo compito che è un benemerito servizio
dedicato alla crescita e allo sviluppo qualitativo della condizione umana, a celebrare, insomma,
la ricchezza della vita dell’uomo. C’è una bellissima definizione del De monarchia di
Dante che cito a memoria: “Jus est personalis ac realis proportio hominis ad hominem,
qualis servata servat societatem, corrupta corrumpit” (“Il diritto è il rapporto personale e
reale di un uomo verso l’altro uomo che se sano salva la società, se corrotto la corrompe”),
e vale ancora il monito ciceroniano “servi sumus legum ut liberi esse possimus” (“siamo
servi delle leggi perchè possiamo essere liberi”).
Se Cartesio aveva inaugurato l’età moderna con il suo “cogito, ergo sum” (penso, quindi
sono”) Dante ci colloca nelle primizie del terzo millennio rinviandoci - ed è invito a tutti gli
uomini di ogni credo religioso - all’affermazione di Karl Barth che rovescia l’espressione
cartesiana: “io sono pensato, quindi sono” sicuramente più vicina e profetica del terzo millennio.
Dove si verificherà che la civiltà è innanzi tutto costruita sì sul diritto, sulla certezza
del diritto - non sul “quod principi placet habet vigorem legis”(“ciò che piace al principe ha
forza di. legge”) - ma ha per anima l’amore.
Diventa attuale l’affermazione di un grande giurista, Francesco Carnelutti, che al termine
della sua vita concludeva la sua esperienza terrena con l’auspicio “sempre meno diritto, sempre
più amore”. Che anche questo nostro Convegno sia una pietra viva per la costruzione di una
civiltà dell’amore.
Grazie.